ГУЛЬНІ, ЗАБАВЫ З ДЗЕЦЬМІ Ў ХАЦЕ І НА ВУЛІЦЫ
Гуляйце з дзецьмі ў гульні і цацкі! З іх дапамогай знаёмце дзяцей з акаляючым наваколлем, хараством жывой прыроды, светам колераў, гукаў, пахаў.
Паспрабуйце здзейсніць гэта так. Да ўдзелу ў гульні запрасіце любімую цацку дзіцяці: ляльку, курачку, пеўніка, лісу, кацяня і інш.
Калі гэта лялька – дзяўчынка, то назавіце яе Аленка, Ганначка, Кацярынка, Паўлінка; калі лялька – хлопчык, то – Алесік, Рыгорка, Кастусёк; калі курачка, то- курачка-сакатушка, курачка-чубатка; калі певень, то – пеўнік – залаты грабеньчык, певень-чабятух; калі ліса, то – лісічка-сястрычка, лісічка-хітрычка; калі каток, то – каток-залаты лабок, коця-варкоця і г.д.
Засвойвайце правілы паводзін дзяцей, вучыце ветлівым адносінам з дапамогай цацачных сяброў.
Узор:
Матуля. Алесік, добрай раніцы!
Алесік. Добрай раніцы, мамачка!
Матуля. Уставай хутчэй, да цябе прыйшла сяброўка – Паўлінка. Прывітайся з ёю.
Алесік. Добрай раніцы!
Ролю Паўлінкі выконвае маці.
Маці можа пазнаёміць дзіця не толькі з тымі лялькамі, якіх дзіця надзяляе станоўчымі якасцямі, але ж і з тымі, якія дрэнна сябе паводзяць, не слухаюцца дарослых, не хочуць есці, дрэнна спяць. Звычайна такіх дзяцей дражняць “Насупа”, “Румза”, “Задавака”, “Нехаць”, “Задзіра” і інш.
Узор:
У забаве, у гульні
Плаксу пальцам не крані,
Хай адна спявае, скача,
Хай сама з сабою плача.
Маці пытаецца ў дзіцяці: “Ці добра робіць Янка? Чаму яна плача? Ці падабаецца табе Янка?”
Храбры заяц
Жыў-быў заяц, выхваляўся:
Я ніколі не баяўся
І нікога не баюся,
Захачу, з ваўком паб’юся.
Выхваляўся ён без меры.
У храбрасць зайца сталі верыць,
Усе яго абходзяць бокам…
Раптам ён сустрэўся з воўкам.
І пусціўся без аглядкі,
Замільгалі толькі пяткі…
У мяне знаёмы Вова,
Ён храбрэц, але на… словах.
Маці пытаецца ў дзіцяці: “Скажы, храбры быў гэты заяц?”, “А чаму ён выхваляўся?”
Любімая лялька можа распачаць гульню з загадкі, з лічылкі.
Узор:
Лялька-пеўнік пытаецца ў дзіцяці: “Адгадай, хто гэта – хвост з узорамі, боты са шпорамі, раніцою ўстае, гучна песні пяе?”.
Малы: Не ведаю.
Лялька-пеўнік. Гэта ж я. Адгадай яшчэ адну загадку. Усіх буджу, хоць без гадзінніка хаджу.
Малы. Пеўнік, так?
Лялька-пеўнік. Так-так.
Лялька (любімая жывёліна, кніжка, машынка і іншая цацка) можа быць вядучай удзельніцай гульні ў хатніх умовах. Так, як, напрыклад, у гульні “Палачка-шукалачка”.
Узор:
Галоўны гулец у гульні “Палачка-шукалачка”- шукальнік. Калі тата, ці мама, ці хто-небудзь іншы з гульцоў схаваюцца, лялька-шукальніца стукае палачкай і голасна гаворыць:
Палачка-шукалачка,
Я іду шукаць,
Каго я першага знайду,
Таго за палачкай пашлю.
Той, каго знайшлі першым, становіцца шукальнікам. Ляльку-шукальніцу можа вадзіць хто-небудзь з бацькоў ці брат (сястра).
Гульні для дзяцей малодшага ўзросту
У МЯДЗВЕДЗЯ НА БАРУ
Мэта: вызваць радасны настрой, развіваць вытрымку, спрыт
Апісанне гульні. Дарослы запрашае дзяцей схадзіць у лес па грыбы ды ягады, чытае верш П.Глебкі і адначасова паказвае малюнкі тых ягад, што называюцца ў вершы.
А што за ягады лясныя ў нас адразу зацвілі,
Як толькі промні веснавыя цяпло разнеслі па зямлі!
Спачатку сочныя суніцы заружавелі па лясах,
За імі следам і чарніцы закрасавалі ў верасах.
Цяпер салодкія маліны свае галовы хіляць ніц,
І ўсе сухія баравіны пакрыты завяззю брусніц.
Дарослы папярэджвае дзяцей, каб тыя сцерагліся мядзведзя ў лесе. Выбіраюць па лічылцы мядзведзя. Ён садзіцца воддаль ад дзяцей. Дзеці ідуць нагінаючыся, “збіраюць” ягады, грыбы, адначасова спяваюць:
У мядзведзя на бару грыбы, ягады бяру,
А мядзведзь не спіць і на нас вурчыць.
Пасля апошняга слова “вурчыць” з рыканнем выбягае мядзведзь і ловіць дзяцей. Каго схапіў – той мядзведзь.
ДОЖДЖЫК
Мэта: выклікаць радасць, развіць спрыт, удасканальваць навыкі хуткага бегу.
Апісанне гульні. Дарослы весела кліча:
Ідзі, ідзі дожджыку, звару табе боршчыку,
Пастаўлю пад елкаю, накрыю талеркаю,
Сама пакаштую, цябе пачастую.
Выбіраюць дожджыка. Ён стаіць, а дзеці скачуць вакол і дражняць:
Буль-буль-буль, буль-буль-буль,
Не баімся кропляў-куль.
Будзе чысты дождж ісці,
Будзем мы хутчэй расці.
Дзеці ўцякаюць, а дожджык бегае за імі і дакранаецца цэлафанавымі стужачкамі, якія трымае ў руках, да тых, каго дагоніць. Дзіця, якога дожджык дакрануўся, выбывае з гульні. Дожджык павінен дагнаць усіх удзельнікаў гульні.
ХІТРЫЯ МЫШЫ
Мэта: развіваць увагу, асцярожнасць, вытрымку, успрымальнасць.
Апісанне гульні. Дарослы загадвае загадку:
Маленькі шарык пад лаўкай ляжыць,
Збірае крошкі, баіцца кошкі.
Ката выбіраюць па лічылцы:
Раз, два, тры, чатыры,
Ката грамаце вучылі:
Не чытаць, не пісаць,
А за мышкамі скакаць.
Кот становіцца на невялікай адлегласці ад дзяцей, заплюшчвае вочы, нібыта спіць.
Мышы скачуць і дражняць ката:
Тра-та-та, тра-та-та,
Не баімся мы ката!
Дражнілка паўтараецца да таго часу, пакуль кот, які спачатку драмаў, пачне падкрадацца. Як толькі кот скокне, мышы заміраюць на месцы. Кот пахаджвае і выглядае. Калі хто зварухнецца, цягне да сябе. Гульня працягваецца, пакуль кот не пераловіць усіх мышэй.
Гульні для дзяцей сярэдняга і старэйшага ўзросту
ХВОРЫ ВЕРАБЕЙ
Мэта: фарміраваць адмоўныя адносіны да несумленных учынкаў.
Апісанне гульні. Дзеці бяруць сабе назвы птушак – верабей, сава, сініца, кулік і г.д. Гулец, які імітуе вераб’я кладзецца і робіць выгляд, што захварэў. Каля вераб’я увіхаецца сава. Да савы падыходзіць сініца і пытаецца, ці дома верабей, што ў яго баліць, чаму ён захварэў і г.д. Сініца раіць саве схадзіць у агарод, сарваць траўкі-грэкі, папарыць вераб’ю плечкі, але ж яго пара не бярэ, толькі гарачкі прыдае. Сінічка адыходзіць, да савы падыходзяць усе птушкі і пытаюцца: “Ці дома верабей”. – “Дома”. – “Што ён робіць”. – “Па двары шнырыць, крошкі збірае, дадому не ідзе, каноплі крадзе”. Пачуўшы гэтыя словы, верабей уцякае, а дзеці гоняцца за ім, стараюцца злавіць вераб’я. Па правілах гульні верабей можа схавацца толькі ў доме савы.
У ГАРЛАЧЫКІ
Мэта: фарміраваць пачуцці адказнасці за справы і ўчынкі.
Апісанне гульні. Дзеці выбіраюць матку і ката. Потым усе садзяцца на зямлю, а матка гаворыць кату: “Глядзі ж кот, я пайду ў поле на работу, а ты вартуй тут гарлачыкі, каб ніхто не перакуліў”.
Матка адыходзіць, а кот абыходзіць сядзячых дзяцей і гаворыць на аднаго: “Гэта смятанка!”, на другога: “Гэта сыроватка!”, на трэцяга: “Гэта тваражок!” і г.д. І пачынае перакульваць. У гэты час прыходзіць матка, бачыць перакуленыя гарлачыкі і ловіць ката. Калі зловіць, карае яго: “Не чапай смятанкі! Не бі гарлачыкі!”. Кот стараецца вырвацца і ўцячы.
ІВАНКА
Мэта: развіваць спрытнасць, хуткасць бегу, рух.
Апісанне гульні. “Іванка”- гэта лялька або які-небудзь прадмет (мяч, кубік, скакалка і г.д.). На зямлі чэрцяць круг дыяметрам 5-6м – “лес”, а ў сярэдзіне круга квадрацік – “дом лесавіка”. У квадрацік змяшчаюць “Іванку” і выбіраюць “лесавіка”. Астатнія удзельнікі гульні – “лебедзі”. “Лебедзі”, залятаючы ў “лес”, спрабуюць забраць “Іванку”, а “лесавік” – злавіць “лебедзя” рукой або дакрануцца да яго галінкай. “Лебедзь”, якому ўдасца вынесці з “лесу” “Іванку”, сам становіцца “лесавіком”, і гульня пачынаецца спачатку. Злоўленыя “лебедзі” выбываюць з гульні.
Гульня заканчваецца па жаданню ігракоў або калі будуць злоўлены ўсе “лебедзі”.
“Лесавік” не мае права выходзіць з “лесу” і павінен весь час стаяць каля свайго “дома”, а “лебедзь”, падхапіўшы “Іванку”, - перадаваць яго іншым.